Biznesowa ocena ryzyka – efekt nowelizacji Kodeksu spółek handlowych

Dnia 13 października 2022 r. weszły w życie istotne zmiany w Kodeksie spółek handlowych (dalej: „KSH”). O przegląd tych zmian pokusił się nasz kancelaryjny kolega apl. radc. Michał Małas – zachęcamy do obejrzenia przygotowanego przez niego materiału w formie krótkiego filmiku https://www.youtube.com/watch?v=ypO4qHbOUeg&t=16s.

W niniejszym artykule chcemy jednak pochylić się bardziej szczegółowo nad jedną, konkretną zmianą, która stanowi (niemalże) zupełną nowość w polskim prawie. Mowa o biznesowej ocenie ryzyka (business judgement rule), czyli okoliczności wyłączającej odpowiedzialność członków zarządu (rady nadzorczej, komisji rewizyjnych) i likwidatorów wobec spółki. Dlaczego stanowi ona niemalże nowość? Dlatego, że o ile w przypadku spółki z o.o. (art. 293 § 3 KSH) czy spółki akcyjnej (art. 483 § 3 KSH) jest to faktycznie nowa regulacja, o tyle w przypadku prostej spółki akcyjnej taka instytucja już obowiązywała od momentu wprowadzenia do KSH prostej prostej spółki akcyjnej (art. 300¹²⁵ KSH), tj. od 1 lipca 2021 r.

Co do zasady, zgodnie z art. 293 § 1 KSH i 483 § 1 KSH, członek zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej (nie dot. spółki akcyjnej) oraz likwidator odpowiada wobec spółki za szkodę wyrządzoną działaniem lub zaniechaniem sprzecznym z prawem lub postanowieniami statutu spółki, chyba że nie ponosi winy. Zatem jest to odpowiedzialność na zasadzie winy domniemanej, co oznacza, że ww. osoby muszą podejmować aktywną obronę w ewentualnym procesie z powództwa spółki, aby wykazać brak swojej odpowiedzialności.

            Biznesowa ocena ryzyka, a więc wykazanie, że podejmowana decyzja byłą słuszna i uzasadniona (na moment jej podejmowania), może pozwolić zwolnić się z ww. odpowiedzialności. Treść przepisów dotyczących biznesowej oceny ryzyka w spółce z o.o. oraz akcyjnej jest taka sama, z jednym wyjątkiem – w spółce z o.o. mowa jest dodatkowo o członkach komisji rewizyjnej (w spółce akcyjnej brak takiego organu). Zgodnie z treścią art. art. 293 § 3 KSH oraz art. 483 § 3 KSH wskazani tam członkowie organów oraz likwidator nie naruszają obowiązku dołożenia staranności wynikającej z zawodowego charakteru swojej działalności, jeżeli postępując w sposób lojalny wobec spółki, działają w granicach uzasadnionego ryzyka gospodarczego, w tym na podstawie informacji, analiz i opinii, które powinny być w danych okolicznościach uwzględnione przy dokonywaniu starannej oceny.

Z powyższego wynika, że:

1. członkowie organów oraz likwidator wykonując swoje obowiązki mają obowiązek dołożenia staranności wynikającej z zawodowego charakteru swojej działalności;
2. muszą postępować w sposób lojalny wobec spółki;
3. działanie musi się mieścić w granicach uzasadnionego ryzyka gospodarczego, co ma wynikać m.in. z informacji, analiz i opinii, które dana osoba powinna zgromadzić przed podjęciem decyzji (dokonanie starannej oceny sytuacji).

Zatem dla uniknięcia ewentualnej odpowiedzialności względem spółki niezwykle istotne jest, aby konsultować swoje decyzje z odpowiednimi profesjonalistami, np. prawnikami, doradcami podatkowymi, doradcami restrukturyzacyjnymi, a także, aby ich opinie wyrażone były wyrażone w formie umożliwiającej późniejsze posłużenie się w celach dowodowych (np. e-mail, opinia papierowa). Na koniec ważna informacja – nowe przepisy znajdują zastosowanie do osób, które przed 13 października 2022 r. pełniły funkcję członków organów oraz likwidatorów sp. z o.o., a także spółki akcyjnej.

Agnieszka Marciniak, radca prawny, audytor wiodący systemu ISO 27001