Europejska licencja otwartego oprogramowania

Komisja Europejska (KE) zatwierdziła licencję publiczną Unii Europejskiej (EUPL, ang. {{European Union Public Licence}}) w wersji 1.0 na mocy decyzji C(2006) 7108 z 9 stycznia 2007 r. Dekadę później w decyzji wykonawczej 2017/863 z dnia 18 maja 2017 r. aktualizującej licencję otwartego oprogramowania EUPL w celu dalszego ułatwienia wymiany i ponownego wykorzystywania oprogramowania opracowanego przez administracje publiczne (DzUrz L 128 z 19.05.2017) KE stwierdziła, że w kontekście korzystania z licencji otwartego oprogramowania należy przyjąć EUPL wersję 1.2. Decyzję tę argumentowano koniecznością wprowadzenia zmian w treści licencji oraz uproszczeń, tak aby dostosować treść licencji do oficjalnych określeń, zapewnić szerszy zakres jej stosowania, dać stronom pewną elastyczność co do prawa właściwego oraz doprecyzować jurysdykcję Trybunału Sprawiedliwości zgodnie z postanowieniami Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Jednocześnie – co ciekawe i w praktyce istotne – EUPL zawiera załącznik obejmujący wykaz „zgodnych licencji” zapewniający interoperacyjność z wykazem innych licencji zezwalających na rozpowszechnianie kopii lub opracowań utworów wyłącznie na tej samej licencji, jaka ma zastosowanie do utworu pierwotnego (ang. {{share alike}}). Komisja stwierdziła, że załącznik ten należy zaktualizować, aby uwzględnić odpowiednie nowe licencje.

Istota EUPL

W poprzedniej wersji EUPL dotyczyła zasadniczo oprogramowania. Obecnie w wersji 1.2  nacisk położono na „utwór”, co może mieć przełożenie na szersze wykorzystywanie EUPL na innych polach, chociażby dokumentacji. Licencjobiorca na gruncie EUPL otrzymuje daleko idące uprawnienia, ponieważ licencja ta obowiązuje na całym świecie, jest bezpłatna, niewyłączna i obejmuje prawo do udzielania dalszych licencji na wykonywanie przez okres obowiązywania praw autorskich do utworu oryginalnego takich czynności, jak: korzystanie z utworu we wszelkich okolicznościach i do wszelkich celów, zwielokrotnianie utworu, modyfikacja utworu oryginalnego oraz opracowywanie utworów zależnych na podstawie utworu, a także publiczne udostępnianie, w tym (stosownie do przypadku) prawo do publicznego udostępniania lub prezentacji utworu lub jego kopii oraz publicznego wykonywania utworu, rozpowszechnianie utworu lub jego kopii, wypożyczanie i najem utworu lub jego kopii oraz sublicencjonowanie praw do utworu lub jego kopii.

Zgodność licencji i dodatkowe umowy

Element zgodności licencyjnej ma bardzo istotne znaczenie w praktyce. Programiści nie pracują w próżni i korzystają z dostępnych rozwiązań (oczywiście legalnie), w tym rozwiązań publikowanych na licencjach wolnego i otwartego oprogramowania. Później jednak bolączką prawników jest weryfikacja (w ramach procesu zwanego {{open source license compliance}}),  czy i na jakich warunkach tak powstałe dzieło może być rozpowszechniane. Zagadnienia tego nie przeoczono w EUPL, w której treści wskazano, że:  „Jeżeli licencjobiorca rozpowszechnia lub udostępnia utwory zależne lub ich kopie opracowane na podstawie utworu i innego utworu licencjonowanego na mocy zgodnej licencji, takie rozpowszechnianie lub udostępnianie może odbywać się na warunkach wspomnianej zgodnej licencji. (…) termin «zgodna licencja» obejmuje licencje wymienione w załączniku do niniejszej licencji. Jeżeli obowiązki licencjobiorcy wynikające ze zgodnej licencji są sprzeczne z jego obowiązkami wynikającymi z niniejszej licencji, obowiązki określone w zgodnej licencji mają charakter nadrzędny”.

Analizując listę licencji zgodnych z EUPL, można wskazać, że zawiera dość szeroki zbiór, uwzględniwszy zwłaszcza ilość oprogramowania pokrytego tymi licencjami. Należą do nich: GNU General Public License (GPL) wersja 2 i wersja 3, GNU Affero General Public License (AGPL) wersja 3, Open Software License (OSL) wersja 2.1 i wersja 3.0, Eclipse Public License (EPL) wersja 1.0, CeCILL wersja 2.0 i wersja 2.1, Mozilla Public Licence (MPL) wersja 2, GNU Lesser General Public Licence (LGPL) wersja 2.1 i wersja 3, Creative Commons Attribution-ShareAlike wersja 3.0 Unported (CC BY-SA 3.0) w odniesieniu do utworów innych niż oprogramowanie, licencja publiczna Unii Europejskiej (EUPL) wersja 1.1 i wersja 1.2, Québec Free and Open-Source Licence – Reciprocity (LiLiQ-R) lub Strong Reciprocity (LiLiQ-R+). Dzięki takiemu zabiegowi osoby, które chcą wykorzystywać komponenty licencjonowane, będą miały znacznie ułatwione zadanie. Jednocześnie uelastyczniono możliwość wprowadzania postanowień dodatkowych czy zawierania dodatkowych porozumień, ponieważ  rozpowszechniając utwór, licencjobiorca może postanowić o zawarciu dodatkowej umowy określającej zobowiązania lub świadczenia zgodne z EUPL. Przyjmując takie zobowiązania, licencjobiorca występuje jedynie we własnym imieniu i na własną odpowiedzialność, a nie w imieniu pierwotnego licencjodawcy ani żadnego innego współautora, oraz tylko pod warunkiem, że licencjobiorca zobowiąże się względem każdego współautora do wypłacenia mu rekompensaty, jego obrony i zwolnienia go z odpowiedzialności, jeśli w związku z faktem, że licencjobiorca przyjął dodatkowe zobowiązania lub gwarancje, po stronie takiego współautora powstanie odpowiedzialność lub wysunięte zostaną wobec niego roszczenia. Powyższe prawa mogą być wykonywane bez względu na nośnik, rodzaj wsparcia i format (znany obecnie lub opracowany w przyszłości) i w zakresie dozwolonym przepisami obowiązującego prawa.

Copyleft or non-copyleft

Z perspektywy typów licencji {{open source}} EUPL jest licencją „copyleftową”, czyli taką, która zobowiązuje do jej utrzymywania przy dalszym rozpowszechnianiu i utworach zależnych. Zgodnie bowiem z zapisami EUPL, jeżeli licencjobiorca rozpowszechnia lub udostępnia kopie utworów oryginalnych lub utworów zależnych, to takie rozpowszechnianie lub udostępnianie musi odbywać się na warunkach niniejszej licencji lub późniejszej wersji niniejszej licencji, chyba że rozpowszechnianie utworu oryginalnego wyraźnie odbywa się wyłącznie na podstawie niniejszej wersji licencji – np. poprzez dodanie zastrzeżenia „wyłącznie na podstawie EUPL wersja 1.2”. Licencjobiorca, działając w charakterze licencjodawcy, nie może oferować ani nakładać na utwór lub na utwór zależny żadnych dodatkowych postanowień czy warunków zmieniających bądź ograniczających warunki licencji. Ta ostatnia klauzula ma praktyczne znaczenie również w kontekście zmiany licencji EUPL z wersji 1.1 na wersję 1.2), ponieważ zmiana ta dokona się automatycznie, tylko jeśli licencjodawca nie wskazał, że jego oprogramowanie objęte jest konkretną wersją EUPL.

Choć licencja EUPL jeszcze nie jest powszechnie stosowana, jej aktualizacja cieszy z trzech powodów. Po pierwsze, doszło do usprawnienia kilku jej technicznoprawnych elementów. Po drugie, uwzględniono charakter otaczającej nas rzeczywistości i to, że oprogramowanie typu {{open source}} jest dystrybuowane zasadniczo na innych licencjach. Wreszcie po trzecie – i chyba najważniejsze – prawodawca unijny nie zapomniał, a wręcz podkreślił, jak ważne, a nawet konieczne jest to, aby administracje publiczne bazowały na otwartym oprogramowaniu, zachęcając jednocześnie ten sektor do dalszego rozpowszechniania oprogramowania w postaci otwartej (z dostępem do kodu źródłowego i z określonymi prawami). Aktualizację EUPL warto więc potraktować jako głos w dyskusji publicznej na temat tego, jak  {{open source}} powinien wyglądać w Polsce. Niezależnie bowiem od różnych, czasem sprzecznych opinii proces otwierania administracji publicznej na {{open source}} i pozyskiwanie kodów źródłowych od dostawców już się zaczął.

Rafał Malujda

radca prawny /  rzecznik patentowy