EUDR – Rozporządzenie unijne w sprawie udostępniania na rynku unijnym i wywozu z Unii niektórych towarów i produktów związanych z wylesianiem i degradacją lasów – najważniejsze informacje
Wprowadzenie
EUDR (European Union Deforestation Regulation), czyli Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/1115 z dnia 31 maja 2023 r. w sprawie udostępniania na rynku unijnym i wywozu z Unii niektórych towarów i produktów związanych z wylesianiem i degradacją lasów oraz uchylenia rozporządzenia (UE) nr 995/2010 (Tekst mający znaczenie dla EOG) [dalej: „Rozporządzenie”] dotyczy wprowadzania do obrotu i udostępniania na rynku unijnym, a także wywozu z Unii odnośnych produktów (wymienionych w załączniku I do Rozporządzenia), które zawierają odnośne towary, a mianowicie bydło, kakao, kawa, palma olejowa, kauczuk, soja i drewno, były nimi karmione lub zostały wytworzone przy ich użyciu.
Odnośne towary – odnośne produkty
„Odnośne towary” oznaczają bydło, kakao, kawę, palmę olejową, soję, kauczuk i drewno.
„Odnośne produkty” oznaczają produkty wymienione w załączniku I, które zawierają odnośne towary, były nimi karmione lub zostały wytworzone przy ich użyciu.
Przykładowo będą to (schemat: odnośny towar -> odnośny produkt):
- bydło -> skóry
- kakao -> ziarna kakao
- kawa -> palone ziarna kawy
- palma olejowa -> olej palmowy
- soja -> olej sojowy
- drewno -> meble drewniane
- kauczuk -> opony
Kogo dotyczy Rozporządzenie
- Podmiot – jest to każda osoba fizyczna lub prawna, która w ramach działalności handlowej wprowadza odnośne produkty do obrotu lub je wywozi.
Wprowadzenie do obrotu to udostępnienie produktu lub towaru odnośnego na rynku unijnym po raz pierwszy.
Ważna jest wielkość podmiotu, która może mieć wpływ na zakres obowiązków – czy jest MŚP, czy jest dużym przedsiębiorcą (szerzej o tym w dalszej części opracowania).
Uwaga! W przypadku gdy osoba fizyczna lub prawna mająca siedzibę poza Unią wprowadza odnośne produkty do obrotu, za podmiot uznaje się pierwszą mającą siedzibę w Unii osobę fizyczną lub prawną, która udostępnia takie odnośne produkty na rynku.
Rozporządzenie ma na celu zapewnienie, aby w każdym łańcuchu dostaw był mający siedzibę w Unii podmiot w rozumieniu Rozporządzenia, który może być pociągnięty do odpowiedzialności w przypadku niewypełniania obowiązków wynikających z Rozporządzenia.
2. Na gruncie rozporządzenia występują także podmioty handlowe, które również dzielą się na te będące MŚP i będące dużymi przedsiębiorcami.
Podmiot handlowy to każda osoba w łańcuchu dostaw inna niż podmiot, która w ramach działalności handlowej udostępnia odnośne produkty na rynku.
Udostępnianie na rynku to każde odpłatne lub nieodpłatne dostarczanie odnośnego produktu do celów dystrybucji, konsumpcji lub używania na rynku unijnym w ramach działalności handlowej.
Podmioty handlowe niebędące MŚP, a więc duże podmioty handlowe, w odniesieniu do odnośnych towarów i odnośnych produktów, które udostępniają na rynku, podlegają obowiązkom i przepisom tak jak podmioty, czyli w szczególności wszystkim związanym z dochowaniem należytej staranności.
Podmioty handlowe będące MŚP ‘jedynie’ gromadzą i przechowują następujące informacje dotyczące odnośnych produktów, które zamierzają udostępniać na rynku:
- nazwę, zarejestrowaną nazwę handlową lub zarejestrowany znak towarowy, adres pocztowy, adres e-mail i, jeżeli jest dostępny, adres strony internetowej podmiotów lub podmiotów handlowych, które dostarczyły im odnośne produkty, jak również numery referencyjne oświadczeń o należytej staranności dotyczących tych produktów;
- nazwę, zarejestrowaną nazwę handlową lub zarejestrowany znak towarowy, adres pocztowy, adres e-mail i, jeżeli jest dostępny, adres strony internetowej podmiotów lub podmiotów handlowych, którym dostarczyły one odnośne produkty.
Podsumowując powyższe: podmiot jako pierwszy wprowadza na teren Unii Europejskiej odnośne produkty lub towary, natomiast podmiot handlowy stanowi kolejne ogniwo w łańcuch dostaw odnośnych produktów na terenie krajów Unii Europejskiej. Podmiot=sprowadza, podmiot handlowy=handluje.
Jakie czynności obejmuje Rozporządzenie
- Wprowadzanie do obrotu – udostępnienie odnośnego towaru lub odnośnego produktu na rynku unijnym po raz pierwszy – to wykonuje podmiot.
- Udostępnianie na rynku unijnym – każde odpłatne lub nieodpłatne dostarczanie odnośnego produktu do celów dystrybucji, konsumpcji lub używania na rynku unijnym w ramach działalności handlowej – to wykonuje podmiot handlowy.
- Wywóz z Unii – oznacza procedurę określoną w art. 269 rozporządzenia (UE) nr 952/2013 – to wykonuje podmiot.
ZAKAZ
Rozporządzenie co do zasady wprowadza zakaz wprowadzania do obrotu, udostępniane na rynku oraz wywożenia z niego odnośnych towarów i odnośnych produktów, o ile nie spełniają wszystkich następujących warunków:
- nie powodują wylesiania („wylesianie” oznacza przekształcanie lasu do celów użytkowania rolniczego, bez względu na to, czy dzieje się to na skutek działań człowieka, czy nie);
- zostały wyprodukowane zgodnie z właściwymi przepisami kraju produkcji („właściwe przepisy kraju produkcji” oznaczają mające zastosowanie w kraju produkcji przepisy dotyczące statusu prawnego obszaru produkcji pod względem, np. ochrony środowiska); oraz
- przedłożono w ich sprawie oświadczenie o należytej staranności.
Oświadczenie o należytej staranności
Oświadczenie o należytej staranności podmioty muszą złożyć przed wprowadzeniem odnośnych produktów do obrotu oraz przed ich wywozem. Oświadczenie jest efektem przeprowadzanej przez podmioty procedury należytej staranności, o której szerzej w dalszej części opracowania. Oświadczenie udostępnia się właściwym organom za pomocą systemu informacyjnego. Oświadczenie powinno zawierać informacje określone w załączniku II do Rozporządzenia (dotyczące odnośnych produktów oraz oświadczenie podmiotu, że zachował on należytą staranność oraz że nie istnieje ryzyko lub istniejące ryzyko jest znikome).
Wyjątek 1: od podmiotów będących MŚP (mikroprzedsiębiorstwa oraz małe i średnie przedsiębiorstwa) nie wymaga się zachowania należytej staranności w odniesieniu do odnośnych produktów zawartych w odnośnym produkcie lub z niego wytworzonych, w odniesieniu do których przeprowadzono już badanie należytej staranności i złożono już oświadczenie o należytej staranności. W takich przypadkach podmioty będące MŚP przekazują właściwym organom numer referencyjny istniejącego oświadczenia o należytej staranności na ich żądanie.
Wyjątek 2: Podmioty niebędące MŚP mogą powoływać się na oświadczenia o należytej staranności, które już zostały złożone, dopiero po upewnieniu się, że zachowano należytą staranność co do odnośnych produktów zawartych w odnośnym produkcie lub z niego wyprodukowanych.
Podmioty lub podmioty handlowe mogą wyznaczyć upoważnionego przedstawiciela do złożenia w ich imieniu oświadczenia o należytej staranności.
Należyta staranność
Przed wprowadzeniem odnośnych produktów do obrotu lub ich wywozem podmioty zachowują należytą staranność względem wszystkich odnośnych produktów dostarczanych przez każdego konkretnego dostawcę.
Należyta staranność obejmuje:
- gromadzenie informacji, danych i dokumentów w celu wykazania, że odnośne produkty nie powodują wylesiania, zostały wyprodukowane zgodnie z właściwymi przepisami kraju produkcji oraz przedłożono w ich sprawie oświadczenie o należytej staranności. Informacje wraz z dowodami należy przechowywać przez okres pięciu lat od daty wprowadzenia do obrotu lub wywozu odnośnych produktów;
- środki oceny ryzyka- podmiot na podstawie danych, o których mowa powyżej, przeprowadza ocenę ryzyka w celu ustalenia, czy istnieje ryzyko, że odnośne produkty przeznaczone do wprowadzenia do obrotu lub do wywozu są niezgodne z wymogami. Jeżeli ryzyka nie ma lub jest znikome, że odnośne produkty są niezgodne, podmiot może je wprowadzić do obrotu lub wywieźć. Podmioty dokumentują i przeglądają oceny ryzyka co najmniej raz na rok i udostępniają je na żądanie właściwym organom;
- środki zmniejszające ryzyko– w przypadku, gdy ocena ryzyka wykaże, że istnieje ryzyko większe niż znikome, aby produkty były niezgodne z wymogami, podmiot przed wprowadzeniem produktów do obrotu lub ich wywozem obowiązany jest wprowadzić procedury i środki zmniejszające poziom ryzyka do osiągnięcia poziomu zerowego lub znikomego ryzyka. Takie procedury i środki mogą obejmować następujące elementy:
- wymaganie dodatkowych informacji, danych lub dokumentów;
- prowadzenie niezależnych badań lub audytów;
- podejmowanie innych środków dotyczących wymogów informacyjnych.
Takie procedury i środki zmniejszające ryzyko mogą również obejmować wspieranie przestrzegania Rozporządzenia przez dostawców tego podmiotu, w szczególności drobnych producentów rolnych, poprzez budowanie potencjału i inwestycje.
Dodatkowo, w celu zmniejszania ryzyka podmioty muszą mieć wdrożone odpowiednie i proporcjonalne polityki, kontrole i procedury służące skutecznemu zmniejszaniu stwierdzonego ryzyka niezgodności odnośnych produktów z wymogami oraz skutecznemu zarządzaniu takim ryzykiem. Te polityki, kontrole i procedury obejmują:
- modelowe praktyki zarządzania ryzykiem, sprawozdawczość, przechowywanie zapisów, kontrolę wewnętrzną i zarządzanie zgodnością, w tym wyznaczanie urzędnika odpowiedzialnego za zgodność na poziomie zarządzania w odniesieniu do podmiotów niebędących MŚP;
- funkcję niezależnego audytu służącą sprawdzaniu wewnętrznych polityk, kontroli i procedur, o których mowa w lit. a), w odniesieniu do wszystkich podmiotów niebędących MŚP.
Decyzje w sprawie procedur i środków zmniejszających ryzyko są dokumentowane, nie rzadziej niż raz na rok poddawane przeglądowi i udostępniane przez podmioty na żądanie właściwym organom. Podmioty powinny być w stanie wykazać, w jaki sposób podjęto decyzje w sprawie procedur i środków zmniejszających ryzyko.
System należytej staranności
W celu zachowania należytej staranności podmioty wprowadzają i aktualizują zestaw procedur i środków, aby zapewnić zgodność odnośnych produktów, które wprowadzają do obrotu lub wywożą. Należy wykazać, że produkty nie powodują wylesiania, zostały wyprodukowane zgodnie z właściwymi przepisami kraju produkcji oraz przedłożono w ich sprawie oświadczenie o należytej staranności
Podmioty poddają system należytej staranności przeglądowi co najmniej raz w roku.
Podmioty nienależące do kategorii MŚP, w tym mikroprzedsiębiorstwa lub osoby fizyczne, corocznie, w jak najszerszym zakresie, także w internecie, podają do wiadomości publicznej sprawozdanie dotyczące ich systemu należytej staranności, w tym podejmowanych przez nie kroków w zakresie spełnienia swych obowiązków dot.:
- gromadzenia informacji, danych i dokumentów koniecznych do spełnienia wymogów dla zgodności produktów;
- środków oceny ryzyka,
- środków zmniejszających ryzyko.
Podmioty przechowują wszelką dokumentację związaną z należytą starannością, taką jak wszystkie zapisy, środki i procedury, przez okres co najmniej pięciu lat. Udostępniają tę dokumentację na żądanie właściwych organów.
Uproszczona należyta staranność
Wprowadzając odnośne produkty do obrotu lub je wywożąc, podmioty nie są zobowiązane do przeprowadzenia oceny ryzyka, a także wdrażania środków zmniejszających ryzyko w przypadku gdy, po przeprowadzeniu oceny złożoności danego łańcucha dostaw i ryzyka obchodzenia przepisów Rozporządzenia lub mieszania z produktami nieznanego pochodzenia lub pochodzenia z krajów o wysokim lub standardowym ryzyku lub ich części potwierdziły, że wszystkie odnośne towary i odnośne produkty wyprodukowano w krajach lub ich częściach, które sklasyfikowano jako kraje o niskim ryzyku. W takich przypadkach podmiot udostępnia właściwemu organowi na żądanie odpowiednią dokumentację wykazującą, że istnieje znikome ryzyko obchodzenia przepisów niniejszego rozporządzenia lub mieszania z produktami o nieznanym pochodzeniu lub pochodzeniu z krajów o wysokim lub standardowym ryzyku lub ich części. Klasyfikacji krajów będzie dokonywała Komisja Europejska. Domyślnie wszystkim krajom przyznano standardowy poziom ryzyka.
Data wejścia w życie i data rozpoczęcia stosowania Rozporządzenia
Rozporządzenie weszło w życie 29 czerwca 2023 r., ale jak to bywa w przypadku rozporządzeń unijnych, data rozpoczęcia stosowania przepis Rozporządzenia została przesunięta – w tym przypadku do 30 grudnia 2024 r. W przypadku mikro i małych przedsiębiorstw utworzonych do dnia 31 grudnia 2020 roku przepisy rozporządzenia stosuje się od 30 czerwca 2025 roku – z wyjątkiem produktów takich jak: „drewno i produkty z drewna”, które podlegają zgodności z uchylanym Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 995/2010 z dnia 20 października 2010 r. ustanawiającym obowiązki podmiotów wprowadzających do obrotu drewno i produkty z drewna.
Agnieszka Marciniak – radca prawny, współpraca: Michał Piórkowski – asystent prawny