Licencja otwartego oprogramowania EUPL

Decyzją wykonawczą Komisji Europejskiej nr 2017/863 z dnia 18 maja 2017 r. dokonano aktualizacji licencji otwartego oprogramowania – licencji publicznej Unii Europejskiej (EUPL) w celu dalszego ułatwienia wymiany i ponownego wykorzystywania oprogramowania opracowanego przez administracje publiczne. Jest to więc dobry moment do przedstawienia samych zmian jak i przypomnienia na  czym polega cała  koncepcja tej licencji.

Przypomnijmy – Komisja zatwierdziła EUPL w wersji 1.0 na mocy decyzji C(2006) 7108 z dnia 9 stycznia 2007 r. Obecnie  Komisja stwierdziła, że w celu dalszego ułatwiania wymiany i ponownego wykorzystywania oprogramowania opracowanego przez administracje publiczne w kontekście korzystania z licencji otwartego oprogramowania należy przyjąć nową wersję EUPL – EUPL, czyli wersję 1.2. Dlaczego? Zdaniem Komisji konieczne było wprowadzenie pewnych zmian w treści licencji oraz uproszczeń, aby dostosować treść licencji do oficjalnych określeń, zapewnić szerszy zakres stosowania, dać stronom pewną elastyczność co do prawa właściwego oraz doprecyzować jurysdykcję Trybunału Sprawiedliwości zgodnie z postanowieniami Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Jednocześnie – co ciekawe i praktycznie istotne – EUPL zawiera załącznik obejmujący wykaz „zgodnych licencji” zapewniający interoperacyjność z wykazem innych licencji zezwalających na rozpowszechnianie kopii lub opracowań utworów wyłącznie na tej samej licencji, jaka ma zastosowanie do utworu pierwotnego („share alike”). Komisja stwierdziła, że załącznik ten należy zaktualizować, tak aby uwzględnić odpowiednie nowe licencje.

Istota EUPL

W poprzedniej wersji EUPL dotyczyła zasadniczo oprogramowania, obecnie EUPL kładzie nacisk na „utwór”, co może mieć swoje przełożenie na szersze jej wykorzystywanie na innych polach, chociażby dokumentacji.

Licencjobiorca otrzymuje daleko idące uprawnienia – licencja na gruncie EUPL to obowiązująca na całym świecie, bezpłatna, niewyłączna licencja, obejmująca prawo do udzielania dalszych licencji, na wykonywanie następujących czynności przez okres obowiązywania praw autorskich do utworu oryginalnego:  korzystanie z utworu we wszelkich okolicznościach i do wszelkich celów,  zwielokrotnianie utworu,  modyfikacja utworu oryginalnego oraz opracowywanie utworów zależnych na podstawie utworu, publiczne udostępnianie, w tym, stosownie do przypadku, prawo do publicznego udostępniania lub prezentacji utworu lub jego kopii oraz publicznego wykonywania utworu,  rozpowszechnianie utworu lub jego kopii,  wypożyczanie i najem utworu lub jego kopii,  sublicencjonowanie praw do utworu lub jego kopii.

Zgodność licencji i dodatkowe umowy

Element zgodności licencyjnej ma bardzo istotne znaczenie w praktyce. Programiści nie  pracują w próżni i korzystają z rozwiązań dostępnych  (legalnie), w tym innych rozwiązań publikowanych na licencjach wolnego i otwartego oprogramowania. Bolączką prawników jest później (w ramach procesu zwanego open source  license compliance) weryfikacja, czy  i na jakich warunkach tak powstałe dzieło może  być rozpowszechniane dalej. Zagadnienia tego nie  przeoczyła również sama EUPL, zgodnie  z którą „Jeżeli licencjobiorca rozpowszechnia lub udostępnia utwory zależne lub ich kopie opracowane na podstawie utworu i innego utworu licencjonowanego na mocy zgodnej licencji, takie rozpowszechnianie lub udostępnianie może odbywać się na warunkach wspomnianej zgodnej licencji. […] termin „zgodna licencja” obejmuje licencje wymienione w załączniku do niniejszej licencji. Jeżeli obowiązki licencjobiorcy wynikające ze zgodnej licencji są sprzeczne z jego obowiązkami wynikającymi z niniejszej licencji, obowiązki określone w zgodnej licencji mają charakter nadrzędny”. Jakie licencje są zatem w stu procentach zgodne  z EUPL? Można  powiedzieć,  że  lista jest dość szeroka (mając na względzie ilość oprogramowania pokrytego tymi licencjami):  GNU General Public License (GPL) wersja 2, wersja 3, GNU Affero General Public License (AGPL) wersja 3, Open Software License (OSL) wersja 2.1, wersja 3.0, Eclipse Public License (EPL) wersja 1.0, CeCILL wersja 2.0, wersja 2.1, Mozilla Public Licence (MPL) wersja 2, GNU Lesser General Public Licence (LGPL) wersja 2.1, wersja 3, Creative Commons Attribution-ShareAlike wersja 3.0 Unported (CC BY-SA 3.0) w odniesieniu do utworów innych niż oprogramowanie, licencja publiczna Unii Europejskiej (EUPL) wersja 1.1, wersja 1.2, Québec Free and Open-Source Licence – Reciprocity (LiLiQ-R) lub Strong Reciprocity (LiLiQ-R+).

Dzięki takiemu zabiegowi, osoby chcące  wykorzystywać komponenty licencjonowane w różny sposób będą miały znacznie ułatwione zadanie.

Jednocześnie uelastyczniono możliwość wprowadzania postanowień  dodatkowych czy zawierania dodatkowych porozumień – rozpowszechniając utwór, licencjobiorca może postanowić o zawarciu dodatkowej umowy określającej zobowiązania lub świadczenia zgodne z EUPL. Przyjmując takie zobowiązania, licencjobiorca może występować jedynie we własnym imieniu i na własną odpowiedzialność, a nie w imieniu pierwotnego licencjodawcy ani żadnego innego współautora, oraz tylko pod warunkiem że licencjobiorca zobowiąże się względem każdego współautora do wypłacenia mu rekompensaty, jego obrony i zwolnienia go z odpowiedzialności, jeśli w związku z faktem, że licencjobiorca przyjął dodatkowe zobowiązania lub gwarancje, po stronie takiego współautora powstanie odpowiedzialność lub wysunięte zostaną wobec niego roszczenia.

Powyższe prawa mogą być wykonywane bez względu na nośnik, rodzaj wsparcia i format, znany obecnie lub opracowany w przyszłości, w zakresie dozwolonym przepisami obowiązującego prawa.

Copyleft or Non-copyleft?

Z  perspektywy typów licencji open source, licencja EUPL Jest licencją „copyleftową”, czyli taką, która zobowiązuje do dalszego jej utrzymywania przy dalszym rozpowszechnianiu i utworach zależnych. Zgodnie bowiem z jej zapisami, jeżeli licencjobiorca rozpowszechnia lub udostępnia kopie utworów oryginalnych lub utworów zależnych, takie rozpowszechnianie lub udostępnianie musi odbywać się na warunkach niniejszej licencji lub późniejszej wersji niniejszej licencji, chyba że rozpowszechnianie utworu oryginalnego wyraźnie odbywa się wyłącznie na podstawie niniejszej wersji licencji – na przykład poprzez dodanie zastrzeżenia „wyłącznie na podstawie EUPL wersja 1.2”. Licencjobiorca (działając w charakterze licencjodawcy) nie może oferować ani nakładać na utwór ani na utwór zależny żadnych dodatkowych postanowień ani warunków zmieniających bądź ograniczających warunki licencji.

Ta ostatnia klauzula ma swoje praktyczne znaczenie  również w kontekście  obecnej zmiany pomiędzy licencjami (z wersji EUPL v_1.1 na v_1.2) – zmiana dokona się automatycznie tylko w przypadku gdy licencjodawca nie wskazał, iż tylko konkretna wersja EUPL znajdzie zastosowanie do jego oprogramowania.

Pomimo braku jeszcze bardzo szerokiego zastosowania licencji EUPL, jej aktualizacja cieszy z trzech powodów. Po pierwsze, od strony technicznoprawnej, doszło do usprawnienia kilku jej elementów. Po drugie, licencja uwzględnia cały czas „świat zewnętrzny” i to, że oprogramowanie typu open source jest dystrybuowane zasadniczo na innych licencjach. Wreszcie po trzecie – i chyba najważniejsze – prawodawca unijny nie zapomniał, a wręcz podkreślił istotność czy wielokrotnie wręcz konieczność bazowania przez administracje publiczne na otwartym oprogramowaniu i zachętę do dalszego rozpowszechniania oprogramowania przez ten sektor w postaci otwartej (z dostępem do kodu źródłowego i określonymi prawami). Warto więc potraktować to jako element dyskusji publicznej na temat tego,  jak to ma / powinno wyglądać w Polsce  – niezależnie bowiem od różnych, czasem sprzecznych ze sobą zdań, „otwieranie” administracji publicznej na open source i pozyskiwanie kodów źródłowych od dostawców już się dzieje, bez „wykrętów” w zakresie międzynarodowych polityk licencyjnych „lub równoważnych”.

Rafał Malujda

Radca Prawny / Rzecznik Patentowy