Interpretacja ogólna – wykluczenie prawa do zastosowania 50% kosztów uzyskania przychodów do wynagrodzenia programisty !?

W interpretacji ogólnej Ministra Finansów z września 2020r. dotyczącej 50% kosztów uzyskania przychodów znajdziemy interesujący wątek dotyczący programistów, który w praktyce będzie oznaczał – w przypadku wielu firm –  konieczność zmiany umów dla tych kategorii osób zatrudnionych w firmach.

Minister Finansów wychodzi w tym zakresie od analizy sposobu nabycia majątkowych praw autorskich przez pracodawcę od pracownika. Zgodnie z art. 12 ust. 1 ustawy o prawie autorskim, jeżeli ustawa lub umowa o pracę nie stanowią inaczej, pracodawca, którego pracownik stworzył utwór w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy, nabywa z chwilą przyjęcia utworu autorskie prawa majątkowe w granicach wynikających z celu umowy o pracę i zgodnego zamiaru stron.

Jest to nabycie następcze w drodze tzw. cessio legis. Przed przyjęciem utworu prawa autorskie majątkowe przysługują twórcy. Zatem na skutek przyjęcia utworu pracodawca nabywa w sposób pochodny majątkowe prawa autorskie do utworu. W konsekwencji, z chwilą przyjęcia utworu dochodzi do rozporządzenia majątkowym prawem autorskim. W tym miejscu należy dodatkowo zwrócić uwagę na – odrębną od art. 12 ust. 1 ustawy o prawie autorskim – regulację zawartą w art. 74 ust. 3 tej ustawy. Przepis ten stanowi, że prawa majątkowe do programu komputerowego stworzonego przez pracownika w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy przysługują pracodawcy, o ile umowa nie stanowi inaczej. Na podstawie tej normy pracodawca programisty nabywa autorskie prawa majątkowe w całości już z chwilą ich powstania. Jest to pierwotne nabycie praw autorskich przez pracodawcę – zatem twórca programu komputerowego nie korzysta z praw autorskich, ani nie rozporządza tymi prawami. W tym zakresie Minister Finansów, przyjmując taką konstrukcję prawną w zakresie nabywania praw autorskich przez pracodawcę od pracownika, wskazuje jednocześnie, że wskutek powyższego (gdyż nie ma przeniesienia praw) programista nie otrzymuje honorarium autorskiego, co wyklucza prawo do zastosowania 50% kosztów uzyskania przychodów do wynagrodzenia programisty. Jest to więc po części element, na który dotychczas nie był w praktyce kładziony większy nacisk.

W interpretacji ogólnej znajdziemy jednocześnie wskazówkę jak wyjść w tym zakresie z impasu – należy zweryfikować umowy z programistami, tak aby przewidywały one następujący scenariusz:

1) utwory w rozumieniu prawa autorskiego są własnością pracownika,

2) pracownik przekazuje utwory pracodawcy i z chwilą ich przyjęcia, pracodawca staje się ich właścicielem.

Kwestia przejścia praw autorskich między programistą a jego pracodawcą może być bowiem w umowie o pracę odmiennie uregulowana. Ustawa o prawie autorskim przewiduje możliwość, aby pracodawca i pracownik uzgodnili w umowie o pracę, iż majątkowe prawa autorskie do programu komputerowego stworzonego (współtworzonego) przez pracownika w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy przysługują pracownikowi, a nie pracodawcy (art. 74 ust. 3). Wówczas następuje powrót do zasady wtórnego nabycia przez pracodawcę majątkowych praw autorskich do programu za odpowiednim wynagrodzeniem i uchylona zostaje – stanowiąca wyjątek od tej zasady – ustawowa regulacja pierwotnego nabycia przez pracodawcę całości majątkowych praw autorskich do programu. Sama zmiana trybu nabycia praw autorskich majątkowych (z nabycia pierwotnego na nabycie wtórne) nie przesądza, że do tego nabycia powinien w całości znaleźć zastosowanie art. 12 ustawy o prawie autorskim. Art. 74 ust. 3 ustawy o prawie autorskim to również przepis dyspozytywny, co oznacza że strony mogą w umowie uregulować kwestię nabycia praw odmiennie, w wybrany przez siebie sposób. Wprowadzając wtórne nabycie praw autorskich do programu komputerowego, strony mogą w szczególności zmodyfikować wszystkie zasady wynikające z tego przepisu, czy też wyłączyć ten przepis, odsyłając w całości lub części do treści art. 12 ustawy o prawie autorskim (ze zmianami lub bez zmian). Ustawodawca nie przesądził bowiem w treści przepisu w żaden sposób dopuszczalnego zakresu dokonywania jego modyfikacji. W szczególności nie wskazał, że jedynym dopuszczalnym zakresem modyfikacji jest całkowite wyłączenie zastosowania art. 74 ust. 3 ustawy o prawie autorskim i wprowadzenie w jego miejsce ustawowych zasad wynikających z art. 12 tej ustawy (który również jest przepisem dyspozytywnym).