Zabezpieczenia ryzyk w międzynarodowych umowach handlowych – opis ryzyk
Ad 1) Ryzyko kraju ? ryzyko polityczne
To ryzyko w przypadku eksporterów dotyczy zwykle ryzyka otrzymania zapłaty. Można je zminimalizować, czy wręcz wykluczyć poprzez wykorzystanie formy płatności w postaci akredytywy dokumentowej potwierdzonej i nieodwołalnej. Akredytywa dokumentowa (ang. documentary credit) polega na tym, że jej beneficjent otrzymuje zapłatę nie od kontrahenta bezpośrednio, lecz od banku (zwykle zagranicznego), który otrworzył akredtywę w zamian za określone dokumenty. Przy akredytywie potwierdzonej pojawia się zwykle bank krajowy, który odpowiada za zapłatę beneficjentowi, którego już nie interesują pozostałe relacje bank krajowy ? bank zagraniczny ? dłużnik. Akredytywa nie jest w praktyce, od strony jej realizacji ? najłatwiejszym sposobem zabezpieczenia płatności, jest jednak jednym z najbardziej pewnych sposobów, także dzięki ujednoliceniu zasad jej wystawiania w skali światowej. Dzięki bowiem działaniom Międzynarodowej Izby Handlowej w Paryżu (ICC), w obrocie bankowym funkcjonują tzw. ?Jednolite zwyczaje i praktyka dotyczące akredytyw dokumentowych? (aktualna wersja to UCP 600 z 2007 roku), które doprowadziły do swoistej unifikacji zasad wystawiania akredytyw dokumentowych, co również sprzyja pewności tej formy rozliczeń dla stron transakcji. Oczywiście, jak w każdej sytuacji, diabeł tkwi w szczegółach i warto dopilnować, żeby banki uczestniczące w rozliczeniach miały dobrą pozycję ? w obrocie międzynarodowym mówi się, iż bank powinien posiadać status pierwszej klasy (ang. first class bank1). Bank pierwszej klasy to taki bank, który posiada ugruntowaną pozycję na rynkach finansowych, płynności finansową i wypłacalność oraz jest dobrze oceniany w różnego rodzaju ratingach banków.
Ad 2) Zagraniczne ryzyko walutowe
Jedną z najpewniejszych metod zabezpieczenia się przed tym ryzykiem jest opieranie rozliczeń umownych na tzw. walutach stabilnych (np. EURO), należy jednak przy tym brać pod uwagę wpływ wyboru danej waluty na ryzyko kursowe, co jest już jednak kwestią istotniejszą z perspektywy podatkowej i biznesowej (zysk). Można w tym zakresie wykorzystać nawet klauzule uzgodnieniowe, które ustalają relację waluty krajowej do waluty zagranicznej (np. 1,5 USD = 1 EUR). Innymi instrumentami wykorzystywanymi w tym zakresie są transakcje hedgingowe (transakcje zawierane z chęci uchronienia się przed niekorzystnymi zmianami cen walorów w przyszłości) i opcje walutowe (jest instrumentem finansowym pozwalający zarządzać ryzykiem walutowym dzięki zabezpieczeniu ceny zakupu lub sprzedaży waluty w określonym czasie w przyszłości).
Ad 3) Transgraniczne ryzyko prawne
Transgraniczne ryzyko prawne może być z powodzeniem minimalizowane poprzez staranną redakcję umów międzynarodowych. Do najbardziej istotnych klauzul umownych zaliczamy tutaj klauzule:
1/ wyboru prawa właściwego ? może to być prawo eksportera, importera lub państwa trzeciego,
2/ wskazania sądu rozpoznającego ewentualne spory lub oddanie sporu pod rozstrzygnięcie sądu arbitrażowego,
3/ wykorzystanie międzynarodowych wzorców umów czy regulaminów ? ogólnych warunków sprzedaży i dostawy,
4/ zastrzeżenie prawa własności do wyeksportowanego towaru na rzecz eksportera do momentu dokonania wszystkich rozliczeń wynikających z umowy,
5/ zabezpieczające przed wzrostem kosztów i ewentualnym obniżeniem ceny towaru lub usługi ? strony powinny uzgodnić, czy eksporter otrzymuje zapłatę niezależnie od powstania nieprzewidzianych wcześniej kosztów, czy też importer powinien częściowo partycypować w ich pokryciu (przykładowo ? inflacja),
6/ ustalenie warunków i metod płatności.
Ad 4) Transgraniczne ryzyko wykonania kontraktu – ryzyko transportowe
W tym zakresie należy pamiętać o należytym doborze środka transportowego, ubezpieczenia towarów w przewozie oraz ustalenia zasad tzw. bazy dostawy ? czyli rozdzielenie obowiązków stron w zakresie organizacji łańcucha transportowego i pokrycia jego kosztów. W tym zakresie, tak jak w przypadku akredytywy, przedsiębiorcy mogą wykorzystywać ujednolicone w skali globalnej zasady, które zwiększają pewność transakcji dla każdej ze stron. W kwestiach transportowych zaleca się wykorzystywanie INCOTERMS (akronim od angielskiego International Commercial Terms) ? jest to zespół reguł, które m.in. ustalają zakres obowiązków, kosztów i odpowiedzialności eksportera i importera związanymi z transportem towarów (niezależnie od środka transportu). Reguły te zostały opracowane również przez Międzynarodową Izbę Handlową w Paryżu, a ich ostatnia wersja pochodzi z 2010 roku (INCOTERMS 2010).
Podsumowując można stwierdzić, iż przedsiębiorcy mogą korzystać z wielu mechanizmów zabezpieczających ich interesy, ważne jest to, by przygotować się do istotnej transakcji z odpowiednim wyprzedzeniem, tak by potem dynamika zdarzeń nie doprowadziła działania pod presją czasu i na warunkach drugiej strony.