Co nowego w prawie w 2025 r.? cz. I Transport

Nowy rok to oczywiście zmiany w już obowiązującym prawie, jak i wejście w życie zupełnie nowych przepisów. Niektóre zmiany zaczęły już częściowo obowiązywać w minionym roku, ale ich wejście w życie rozciągnęło się także na 2025 r., inne zaczęły obowiązywać od 1 stycznia, a inne będą wchodziły w życie dopiero sukcesywnie w trakcie nowego roku. Proponujemy subiektywny przegląd najistotniejszych zmian w prawie w 2025 r., które warto mieć na względzie – w podziale na kategorie. Zaczynamy od prawa transportowego!

Dyrektywa CSRD 

Dyrektywa CSRD (Corporate Sustainability Reporting Directive) zastępuje wcześniejszą dyrektywę NFRD i wprowadza obowiązki sprawozdawcze w zakresie zrównoważonego rozwoju. Jej głównym celem jest zwiększenie transparentności raportowania ESG (Environmental, Social, Governance), co wspiera realizację Europejskiego Zielonego Ładu. Obowiązki sprawozdawcze będą wprowadzane stopniowo – od 2024 roku obejmą największe spółki, a do 2029 roku zostaną rozszerzone na wszystkie przedsiębiorstwa rynku regulowanego w UE, w tym także małe i średnie firmy oraz spółki-matki z krajów trzecich. 

Przedsiębiorstwa podlegające obowiązkowi sprawozdawczemu muszą spełniać co najmniej jeden z następujących warunków: suma bilansowa przekracza 20 mln euro, przychody netto wynoszą powyżej 40 mln euro, zatrudnienie przekracza 250 osób (lub 500 w przypadku spółek-matek interesu publicznego). Pierwsze raporty obejmujące rok obrotowy od 1 stycznia 2024 roku będą składane w 2025 roku. W kolejnych latach obowiązek będzie rozszerzany na kolejne grupy przedsiębiorstw, w tym na małe jednostki, które będą mogły czasowo zrezygnować z raportowania, podając uzasadnienie. 

Raporty będą musiały zawierać informacje dotyczące wpływu działalności przedsiębiorstwa na środowisko i społeczeństwo, zagrożeń i szans związanych z ESG oraz standardów zarządzania. Ujednolicone standardy raportowania mają ułatwić ocenę działań firm przez inwestorów i konsumentów, wspierając model odpowiedzialnego biznesu zgodny z ideą zrównoważonego rozwoju. 

Wyrok TSUE w sprawie Pakietu Mobilności – kluczowe zmiany 

4 października 2024 r. Trybunał Sprawiedliwości UE uchylił przepis o obowiązkowym powrocie pojazdu do bazy przewoźnika co 8 tygodni. Przewoźnicy nie muszą już dokumentować takich powrotów, a organy kontrolne, w tym ITD, nie mogą karać za ich brak. Dotychczas kara za to naruszenie wynosiła 2000 zł. Wyrok zapadł przed wprowadzeniem wydłużonego okresu kontroli drogowej do 56 dni (od 2025 r.), co ograniczyło dodatkowe obciążenia dla przedsiębiorców. 

Pozostałe przepisy Pakietu Mobilności, takie jak zakaz spędzania regularnego odpoczynku w pojeździe czy obowiązek zapewnienia kierowcom powrotu co 4 tygodnie (lub po dwóch skróconych odpoczynkach tygodniowych) na 45 godzin, nadal obowiązują. 

Nowelizacja ustawy o delegowaniu kierowców – kluczowe zmiany 

17 października 2024 r. opublikowano nowelizację ustawy o delegowaniu kierowców w transporcie drogowym, która wprowadza nowe obowiązki dla zagranicznych przewoźników. Zmiany mają na celu ochronę polskiej branży transportowej poprzez skuteczniejsze monitorowanie i kontrolowanie przewoźników spoza UE w ramach systemu SENT (System Elektronicznego Nadzoru Transportu). 

Od 1 listopada 2024 r. obowiązek rejestracji w SENT obejmie przewoźników spoza UE, Szwajcarii i EFTA, a od 1 stycznia 2025 r. – podmioty z tych krajów wykonujące przewozy drogowe z lub do państw spoza UE na podstawie umów międzynarodowych. 

Nowelizacja jest odpowiedzią na postulaty polskich przewoźników protestujących przeciw nieuczciwej konkurencji, szczególnie w kontekście sytuacji na Ukrainie i spowolnienia gospodarczego w Europie. Zmiany mają wyeliminować nieuczciwe praktyki zagranicznych firm i wzmocnić ochronę polskiego rynku transportowego. Ministerstwo Infrastruktury przygotowało materiały informacyjne w języku polskim, angielskim i rosyjskim. 

Obowiązek wymiany tachografów 

Do 31 grudnia 2024 r. przewoźnicy muszą wymienić tachografy analogowe i cyfrowe pierwszej generacji na inteligentne drugiej generacji, a do 18 sierpnia 2025 r. – tachografy inteligentne pierwszej generacji. Obowiązek dotyczy pojazdów zarejestrowanych przed 21 sierpnia 2023 r., wykorzystywanych w międzynarodowych przewozach drogowych w UE. 

Pojazdy rejestrowane po tej dacie muszą być fabrycznie wyposażone w najnowsze urządzenia. Zaleca się wymianę tachografów podczas regularnych przeglądów, by uniknąć przestojów. 

Import Control System 2 (ICS2) 

Od grudnia 2024 r. branża transportu, spedycji i logistyki (TSL) stanie przed nowymi wymogami w ramach kolejnych etapów wdrażania systemu Import Control System 2 (ICS2). System ten, mający na celu kontrolę importu towarów pomiędzy UE a krajami trzecimi, poprawę zarządzania ryzykiem celnym oraz wzmocnienie bezpieczeństwa jednolitego rynku, obejmie wszystkie podmioty zaangażowane w import, takie jak przewoźnicy, spedytorzy, sprzedawcy detaliczni (także online), operatorzy pocztowi i kurierscy. ICS2 będzie stosowany do każdego rodzaju transportu, w tym tranzytu, a kraje trzecie obejmują m.in. Wielką Brytanię, Norwegię i Szwajcarię. 

Nowe obowiązki dotyczą przede wszystkim konieczności składania przywozowej deklaracji skróconej (PDS/ENS), która musi zawierać dane takie jak numer EORI, kod HS, opis ładunku oraz informacje o podmiotach zaangażowanych w transport. Odpowiedzialność za poprawność i terminowość deklaracji spoczywa głównie na przewoźnikach, jednak mogą oni powierzyć to zadanie importerom lub innym podmiotom. Błędy lub brak deklaracji mogą skutkować zatrzymaniem towarów, odmową ich wprowadzenia na rynek UE oraz sankcjami dla odpowiedzialnych stron. 

Proces wdrażania ICS2 jest etapowy: w latach 2021–2023 objął transport lotniczy i przesyłki pocztowe, a od 3 czerwca 2024 r. obejmie żeglugę morską i śródlądową. 4 grudnia 2024 r. rozpocznie się okres przejściowy dla spedytorów i HBL, a od 1 kwietnia 2025 r. wdrażanie obejmie transport drogowy i kolejowy. ICS2 różni się od wcześniejszego systemu ICS szerszym zakresem wymaganych danych, które będą przesyłane wcześniej, co pozwoli na skuteczniejsze zarządzanie ryzykiem celnym oraz stworzenie Europejskiej Bazy Danych importowanych towarów. 

Trust & Check 

W 2025 roku w ramach reformy Unii Celnej zostaną wprowadzone istotne zmiany, które mają na celu usprawnienie procesów celnych i ułatwienie działalności przedsiębiorstw. Kluczowym elementem reformy będzie wdrożenie programu „Trust & Check”, będącego rozszerzoną wersją statusu AEO. Dzięki niemu uprawnieni przedsiębiorcy zyskają możliwość wprowadzania towarów do obrotu w UE bez aktywnej interwencji celnej oraz opcję okresowego opłacania ceł. Ponadto, zniesione zostanie zwolnienie celne dla towarów o wartości poniżej 150 euro, co ma zapobiegać zaniżaniu ich wartości przy imporcie. 

Reforma obejmie również uruchomienie unijnego centrum danych celnych (Customs Data Hub), opartego na technologii sztucznej inteligencji. System ten ma centralizować i analizować dane celne, co pozwoli na efektywniejsze przetwarzanie informacji, minimalizację błędów oraz przeciwdziałanie nadużyciom i zagrożeniom w procesach celnych. Celem tych zmian jest zarówno zwiększenie bezpieczeństwa, jak i usprawnienie współpracy między organami celnymi a przedsiębiorstwami. 

Likwidacja procedury uproszczonej w wywozie 

Od 31 października 2024 roku, w wyniku wdrożenia systemu AES/ECS2 PLUS, zostaje zlikwidowana procedura uproszczona w wywozie. Oznacza to, że wszystkie pozwolenia na stosowanie wpisu do rejestru zgłaszającego w ramach tej procedury tracą ważność. Eksporterzy będą zobowiązani do korzystania z procedury standardowej, co może wpłynąć na szybkość i elastyczność obsługi przesyłek wywozowych. 

Zmiana ta może mieć również wpływ na ważność dotychczasowych pozwoleń na miejsca uznane. Jeżeli pozwolenie ogólnie przewiduje realizację procedury wywozu, będzie mogło być dalej używane w procedurze standardowej. Natomiast w przypadku, gdy pozwolenie odnosi się wprost do procedury uproszczonej, konieczne może być złożenie wniosku o jego modyfikację. 

Dla przedsiębiorców i kurierów ważne staje się zapewnienie odpowiedniej dokumentacji, w tym potwierdzeń wywozu zgodnych z rozporządzeniem 2447/2015 (komunikat IE599) lub alternatywnych dokumentów, takich jak „dokument potwierdzenia odprawy kurierskiej towaru” wraz z dostępem online do historii przesyłki i jej odbioru. Tego typu dokumenty mogą stanowić podstawę do potwierdzenia wywozu towaru na potrzeby 0% stawki VAT, zgodnie z ustawą o VAT. 

Wdrożenie nowych systemów celnych 

31 października 2024 roku o godzinie 8:00 zostały uruchomione nowe systemy celne AES/ECS2 PLUS i NCTS2 PLUS, które zastąpiły dotychczasowe wersje. Zmiany te, wynikające z reform Unii Europejskiej, mają na celu uproszczenie i unowocześnienie procedur celnych. Od tego momentu zgłoszenia celne i operacje tranzytowe są możliwe wyłącznie w nowych systemach. 

System AES umożliwia elektroniczne zgłaszanie eksportu przed wysyłką towarów, a NCTS pozwala na elektroniczne śledzenie przesyłek tranzytowych w różnych krajach. Dotychczasowe uprawnienia do systemów AES i NCTS pozostały ważne w nowych wersjach, jednak osoby i firmy, które ich nie posiadają, muszą się zarejestrować na Platformie Usług Elektronicznych Skarbowo-Celnych (PUESC). 

Zmiany wymagają od przedsiębiorców dostosowania procedur operacyjnych, rejestracji w PUESC oraz odpowiedniego przygotowania dokumentacji, aby w pełni wykorzystać nowe możliwości. 

EUDR 

Rozporządzenie EUDR (o wylesianiu) wprowadza zakaz wprowadzania na rynek UE produktów, których produkcja przyczyniła się do wylesiania, degradacji lasów lub naruszenia przepisów środowiskowych. Dotyczy to siedmiu towarów wysokiego ryzyka, takich jak drewno, soja, olej palmowy, kawa, kakao, bydło i kauczuk, oraz produktów z nich pochodnych. Regulacja nakłada obowiązek na firmy, aby udowodniły zgodność swoich produktów z nowymi wymogami, co wiąże się z dodatkowymi kosztami weryfikacji łańcucha dostaw i wdrożenia odpowiednich procedur. 

Przepisy, które zastąpią dotychczasowe rozporządzenie EUTR, obejmą ponad 100 tys. polskich przedsiębiorstw. Duże i średnie firmy mają czas na dostosowanie się do 30 grudnia 2024 r., a małe i mikroprzedsiębiorstwa – do 30 czerwca 2025 r. Komisja Europejska rozważa jednak przesunięcie tych terminów o 12 miesięcy. 

O EUDR pisaliśmy już na naszych stronach: https://malujda.pl/eudr/ oraz https://malujda.pl/eudr-nalezyta-starannosc/. 

Ciąg dalszy nastąpi…

Agnieszka Marciniak – radca prawny

Kamil Stępowski – aplikant radcowski